Succesvol samenwerken met licenties

Lees wat de voor- en nadelen zijn, hoe andere ondernemers licenties inzetten en hoe je een goed contract opstelt.

Wat is licenseren?

Als je gaat licenseren verkrijg of geef je toestemming om een bepaalde met intellectueel eigendom beschermde techniek of product te mogen gebruiken. De maker blijft dan de eigenaar. Jouw afnemer mag bijvoorbeeld jouw machine gebruiken, maar de techniek blijft van jou.

Een octrooilicentie is een afspraak tussen de licentiegever (de octrooihouder) en de licentienemer. Met een licentie krijgt de licentienemer toestemming van de licentiegever om de uitvinding:

• zelf te maken
• en/of te verkopen
• en/of toe te passen.

Licenties kun je geven op elke vorm van intellectueel eigendomsrecht. Licenseren kan niet alleen op octrooien, maar bijvoorbeeld ook op geschreven tekst of beeld. Als schrijver of fotograaf kun je zo jouw materiaal breder bekend maken, maar er wel eigenaar over blijven.

Waarom werken met licenties?

Je krijgt meer omzet, zonder zelf een nieuwe markt te bewerken. Iemand anders is op de nieuwe markt actief, voor eigen rekening en risico. Als eigenaar van de onderliggende techniek verdien jij hier ook aan. De winsten deel je zoals in het contract is afgesproken.

Een ander voordeel is dat je zeggenschap behoudt over jouw vinding en het gebruik ervan. Dat zou bij verkoop van de vinding niet het geval zijn. Wel heeft een licentienemer meer vrijheden om te bepalen hoe hij het product wil wegzetten, dan een agent die direct onder jouw opdracht werkt.

Een nadeel kan zijn dat de marges lager zijn dan als je het product zelf in de markt zet. Ook straalt het gedrag van jouw partners af op jouw bedrijf. Dit kan gunstig zijn, maar ook schadelijk.

Of bij licenseren de voordelen opwegen tegen de nadelen is een kwestie van afwegen. Zo kiest Jean Pierre Raes, eigenaar van creatieve studio Apollo 11, ervoor gebruik te maken van licenseren met de FOOOTY, een gepatenteerde opvouwbare voetbal. Apollo 11 distribueert ‘de voetbal die in elke broekzak past’ zelf in verschillende landen, maar werkt ook met een internationale licentiepartner. Die partner brengt de voetbal op de markt voor promotioneel gebruik, bijvoorbeeld met een logo van een bedrijf.

“Het biedt ons de kans om makkelijker bij grote partijen en grote landen binnen te komen via onze licentiepartner. Het is een degelijke partij die ook hun afnemers begeleiden. De risico’s liggen bij hen, net als de handhaving. Dat betekent dat wij er minder werk aan hebben." Deze voordelen wegen voor hen zwaarder dan het nadeel van lagere marges.

Het licentiecontract

Een besluit om een licentie te nemen of te verstrekken neem je niet zomaar. Dat maakt deel uit van jouw bedrijfsstrategie. Je wilt daarnaast rendement en een fijne samenwerking. Samenwerking gaat over mensen, maar ook over het formaliseren van afspraken in contracten.

Met licentiecontracten kun je veel kanten op. De vorm van het contract en wat er in staat is vrij te kiezen. Des te meer reden goed om na te denken over hoe jij de samenwerking met een licentiepartner zou willen vormgeven. Grotere organisaties werken vaak met standaardcontracten. Je kunt hiervoor kiezen, maar ook zelf het initiatief nemen door zelf een eigen voorbeeldovereenkomst op te stellen.

In een goede licentieovereenkomst staan in ieder geval afspraken over:

• productie en verkoop
• hoe te handelen bij inbreuk op gebied van intellectueel eigendom (zoals octrooi, merk- en modelrecht)
• vergoedingen voor gebruik (ook bekend als royalties)

Om je voor te bereiden op het opstellen van een licentiecontract kan deelname aan een workshop van RVO Octrooicentrum Nederland een goede start zijn. Karen Kraan-Sam (octrooiadviseur RVO): “Licenties komt standaard aan bod in onze workshops over intellectueel eigendom. Mijn tip: het is verstandig om afspraken te maken over wie inbreuk aanpakt. In geval van inbreuk kan de licentienemer jou verantwoordelijk houden om in zijn land te gaan handhaven als je er niets over afspreekt. Daarmee kunnen soms best hoge kosten gemoeid zijn. Nog los van de gevolgen voor jullie onderlinge relatie.”

Raes raadt iedereen die gaat licenseren aan te zorgen voor een goede juridische basis. Zelf werkt hij met specialisten die een maatwerkcontract maken. Ook voor kleinere bedrijven raadt Jean Pierre Raes aan om deze investering wél te maken: “Voor contracten werken wij met externe specialisten. Het is echt een vak. De juiste dingen moeten in je contract staan. Dan helpt het als je op het advies van specialisten kunt bouwen, bijvoorbeeld van octrooi- of merkbureaus die dit vaker doen.”

Toch beschermt zelfs een goed contract je niet tegen alles. Raes: “Met handhaven zijn wel altijd veel kosten gemoeid. Je moet je dus afvragen of die opwegen tegen de inbreuk en of er andere manieren zijn om tot een oplossing te komen. Wij proberen altijd rechtsgang te voorkomen. Ook kiezen wij ervoor om zelf de eerste te willen zijn in een markt en op die manier een voorsprong te hebben.”

Wil je meer weten over wat je in een licentiecontract kunt zetten en wat je kunt doen als je de samenwerking wilt beëindigen.? Lees dan ook onze Tips voor het maken van een goed licentiecontract.

Zo vind je licentiepartners

Soms melden geïnteresseerde ondernemers zich bij jou om jouw techniek te mogen gebruiken. Je kunt ook zelf op zoek gaan naar potentiële afnemers of juist naar technologie van derden die jij kunt gaan benutten. Dat kan onder andere via de Databank Octrooilicenties. Dat is een digitale marktplaats van RVO Octrooicentrum Nederland waarin vraag en aanbod naar beschermde technologie samen komen. Een bijkomend voordeel is dat je meteen ook zicht hebt op wat andere bedrijven vragen of aanbieden.

Een andere mogelijkheid voor het vinden van partners is Enterprise Europe Network (EEN). Via dit netwerk kun je via aangesloten partijen - zoals in Nederland RVO en KVK – via een partnerprofiel zoeken naar potentiële internationale samenwerkingspartners. Adviseurs helpen je bij het opstellen van een scherp profiel.

Check check dubbelcheck

Heb je een goede afnemer gevonden? Controleer altijd of bedrijf en ondernemer inderdaad zijn wie zijn zeggen en of de beloftes die zij maken realistisch zijn. Is het bedrijf ingeschreven bij de (lokale) KVK ? En is de persoon met wie je een contract wilt sluiten wel tekenbevoegd?

Octrooiadviseur Kraan-Sam waarschuwt om niet in je enthousiasme al te veel weg te geven aan mogelijke partners: “Je komt vaak in een spanningsveld terecht. Je bent enthousiast over een samenwerking, maar wilt op hetzelfde moment ook niet direct jouw bedrijfsgeheimen prijsgeven.”

Het doen van een boekenonderzoek is ook verstandig. Dit wordt ook wel ‘due dilligence’ genoemd. Je krijgt daarmee meer inzicht in jouw potentiële samenwerkingspartner en hoe deze er financieel voor staat. Controleer ook of je geen inbreuk maakt op bestaande contracten of bestaande intellectueel eigendomsrechten.

Samenwerken met kennisinstellingen onder licentie

Wil je als ondernemer gebruik maken van een technologie die al bestaat? Denk dan ook eens aan universiteiten en andere kennisinstellingen. Daar is veel kennis aanwezig, die de instellingen niet altijd zelf op de markt brengen. Daarvoor zoeken zji partners. Vaak vindt zo'n overdracht van kennis plaats via een Technology Transfer Office (TTO). Het proces waarbij een bedrijf de kennis of technologie van een kennisinstelling op de markt brengt heet valorisatie. Doordat bij kennisinstellingen veel ervaring is met licenseren zijn veel zaken al goed geregeld in bijvoorbeeld strandaard contractmodellen.

Hans Brouwer is ervaringsdeskundige in succesvolle valorisatie. Met verschillende bedrijven brengt hij technologie van kennisinstellingen naar de markt. Een van die bedrijven is Optics 11, dat een nanosensor ontwikkelde voor wetenschappelijke meetapparatuur. De Vrije Universiteit Amsterdam ontwikkelde de gepatenteerde technologie. Optics11 brengt het nu onder een exclusieve licentie op de markt.

Brouwer: “Een uitvinding is maar 1% van de weg naar succes. Meer dan de helft van de universitaire vindingen komt niet van de grond. Juist daarom zien wij kansen voor samenwerking. Want wij zijn juist goed in het op de markt brengen van een product. Vaak is er zelfs geen bestaande markt, maar moet je die maken.”

Samenwerken: meer dan een contract

Licenseren is niet alleen een juridische samenwerking, benadrukken zowel Brouwer als Raes. Brouwer: “Bij valorisatie is het belangrijk om ook écht samen te werken met de onderzoekers van wie de kennis afkomstig is. Het beste is zelfs voor langere tijd, zeker 4 á 5 jaar. Daarna heeft het gevormde bedrijf vaak ook een heel eigen dynamiek gekregen. Afspraken over doorontwikkeling staan in een goed licentiecontract. Daar moet je van tevoren al over nadenken.”

Raes: “Vertrouwen is echt noodzakelijk. We gaan niet in zee met de 1e persoon die zich meldt. Een samenwerking moet je goed voorbereiden en onderzoeken met wie je zaken gaat doen. Onze licentiepartner hebben we op een beurs ontmoet. Na onderzoek en verdere kennismaking besloten we met hen in zee te gaan. Maar je moet ook nee kunnen zeggen als dat vertrouwen ontbreekt. Daarnaast is het onderhouden van de relatie belangrijk. We zitten elk kwartaal met elkaar aan tafel en geven onze partners tijdig informatie. We zorgen ervoor dat er voldoende haakjes zijn, zodat er voldoende aandacht voor ons product blijft bij de partner.”

Brouwer heeft in de meer dan 20 samenwerkingen die hij heeft opgezet vrijwel nooit met conflicten te maken gekregen: “We hebben nog nooit een licentie beëindigd vanwege een conflict. We zijn alleen een keer gestopt omdat een vinding niet bleek te werken in de markt. Het gaat altijd over chemie tussen mensen. Als die er niet is dan moet je sowieso niet met elkaar doorgaan. Je wilt tenslotte ook plezierig samenwerken."

Als het goed is levert jullie samenwerking meer op dan je alleen had gekund!