Cultuur 2022: mee­gaan met de behoef­te van de bezoeker

  • KVK Redactie
  • Vraag en antwoord
  • 15 december 2021
  • 4 min
  • Runnen en groeien
  • Marketing

In tegenstelling tot wat de naam misschien doet vermoeden, wordt het Rijksmuseum niet door het Rijk betaald. Het grootste museum van Nederland krijgt wel subsidie, maar moet voor het grootste deel van de begroting de broek zelf ophalen. En dat vereist creativiteit, of zoals zakelijk directeur Erik van Ginkel het liever ziet: gezond en gefocust ondernemerschap. Hij is een van de acht experts die KVK aan het woord laat over de kansen en trends die zij zien voor 2022.

KVK Innovatie Top 100

Vind nieuwe klanten of een netwerk met je innovatieve product.

Schrijf je nu in

Trend 1: impact bepalen en vasthouden

“Ik zie ondernemerschap in dit veld niet als iets bijzonders, maar tegelijk weet ik, dat is het natuurlijk wel. Zo is bijvoorbeeld de essentie van ons bedrijf niet van ons, maar van de overheid: de collectie en het gebouw. Wij beheren die en dragen er zorg voor, en de overheid helpt ons daarbij. Al het andere verdienen en financieren we zelf en kan alleen tot stand komen door de samenwerking met en steun van vele partners. Tentoonstellingen, aankopen en restauraties. Ik zie cultureel ondernemen als een specialisatie binnen het ondernemerschap. Ons doel is een maatschappelijk doel, we zijn niet op winst gericht. Alles gaat terug in het bedrijf. We hebben geen aandeelhouders, maar wel veel stakeholders.
Onze onderneming als zodanig valt terug te voeren naar het terugtrekken van de overheid in 1995. Dat was voor ons een turning point waarop we anders moesten nadenken, over ons als bedrijf, over geld. We kregen een nieuwe commerciële kant: de museumwinkel, het café en Rijks Restaurant. Maar onze impact gaat verder dan alleen deze plek, alleen deze stad, alleen dit land. Het Rijksmuseum behoort tot de museum-wereldtop. Hoe we die rol konden uitbreiden en verankeren kwam allemaal samen in onze missie en visie: een breed internationaal publiek met Nederlandse kunst en geschiedenis verbinden. Ons ondernemerschap is verdeeld in drie kernbegrippen: Collectie (de kunst & het gebouw staan centraal) - Connectie (wat we doen om mensen met de collectie te verbinden) - Conversie (welk doel het dient - en dat kan heel verschillend zijn). Overal hebben we kpi’s aan verbonden. En alles, maar dan ook alles wat we doen, wordt getoetst aan deze drie begrippen.”

Erik van Ginkel

zakelijk directeur Rijksmuseum

Het Rijksmuseum is een bedrijf met als missie een breed internationaal publiek met Nederlandse kunst en geschiedenis te verbinden. Daarvoor gebruikt Erik van Ginkel drie kernbegrippen: Collectie (de kunst & het gebouw) - Connectie (mensen met de collectie verbinden) - Conversie (welk doel dient het).

  • jurist (UvA)
  • 800 werknemers
  • Begroting 2019: 100 mln
Ik zie cultureel ondernemen als een specialisatie binnen het ondernemerschap.

Trend 2: alle kunst digitaal toegankelijk

“Vanuit de gedachte dat het Rijksmuseum van en voor iedereen is, hebben wij ruim tien jaar geleden het online platform Rijksstudio in het leven geroepen. Dit is ons digitale collectieplatform met hoge resolutie-beeld van al onze kunstwerken. Bijna 750.000 beelden hebben wij hiermee toegankelijk gemaakt voor de hele wereld. Natuurlijk heeft het ons veel werk gekost om dit in te richten, denk alleen al aan het beeldrecht. Het merendeel van het beeldrecht is niet meer van toepassing (het auteursrecht op een werk eindigt zeventig jaar na de dood van de maker, red). Aan de overige beeldrechthebbenden hebben we gevraagd of we het beeld mochten delen.
Vroeger moest je betalen voor dit beeld. Dan wilde iemand, waar dan ook ter wereld, een koektrommel maken met aan afbeelding van de Nachtwacht. Dit beeld konden ze voorheen bij ons kopen. Maar je snapt het al, heel veel koektrommels werden gemaakt met een lage resolutie-beeld dat ze gewoon van het web afhaalden. Met als resultaat een koektrommel met korrelig beeld en gekke vervormingen van Rembrandts meesterwerk. Dat wilden we echt niet, dus ook vanuit dat merkdenken is de aanpak een oplossing geweest. En de strategie werkt, want nu worden over de hele wereld dekbedden, T-shirt en posters met onze werken gemaakt, allemaal via de Rijksstudio. Het platform levert ons veel exposure en goodwill op, met inmiddels 622.000 gebruikers en jaarlijks meer dan twee miljoen unieke bezoekers. En het leuke is, mensen hangen urenlang op de website. Deze open access is nu hot en vele andere musea over de hele wereld nemen het over. En zeker in de maanden dat we dicht moesten, konden we toch ‘open’ zijn met Rijksstudio.”

Trend 3: investeren in de jeugd

“Wij weten zeer nauwkeurig wie onze bezoekers zijn en een groot deel hiervan zijn schoolgaande kinderen tot 18 jaar. Kinderen zijn de toekomst, we willen ze nieuwsgierig maken naar kunst en laten genieten van alle verhalen. En dan is het mooi als ze later als volwassenen het Rijksmuseum opnieuw weten te vinden. Daarom investeren wij substantieel in deze doelgroep. We hebben ons tot doel gesteld: alle kinderen moeten voor hun twaalfde naar de Nachtwacht. Hier werken we al meer dan tien jaar aan. Zo hebben kinderen gratis entree en stimuleren we schoolbezoeken. Maar goed, scholen hebben weinig budget voor uitjes. Bovendien is er vaak geen tijd en geen vervoer. Dus hebben wij met het Van Gogh Museum en het Stedelijk Museum de handen ineengeslagen en halen we de kinderen nu zelf met bussen van school naar ons toe. Alles om te voorkomen dat de scholen hun cultuur-budget moeten wegsnijden.
En we gaan verder. Samen met partner ThiemeMeulenhoff en docenten ontwikkelen we lesmateriaal. Dit raakt direct aan onze conversie-missie: waar hebben scholen behoefte aan? Dit valt of staat bij een goede samenwerking met het onderwijs. Zo hebben we ook ‘Expeditie Rijksmuseum’ bedacht, een interactief programma met toneel en museumbezoek.”

De manier waarop je je klant behandelt, gaat komend jaar het verschil maken.

Trend 4: vijfsterren hospitality

“De manier waarop je je klant behandelt, gaat komend jaar het verschil maken. Als bezoeker moet je je welkom voelen, zowel in een museum, in de horeca of waar dan ook. Wij hebben de laatste tien jaar dan ook veel geïnvesteerd in ons ‘contactpersoneel’, de collega’s die in direct contact staan met de bezoekers. Bij een vijfsterrenmuseum hoort een vijfsterren-hospitality en wij streven hiernaar. Maar onze vijfsterren-ambitie raakt het volledige personeelsbestand. Het gaat erom dat iedereen ervan doordrongen is welke rol hij speelt in het geheel, van conservator tot beveiliging. Cruciaal daarin is dat je je personeel constant meeneemt in de gedachte dat je allemaal verantwoordelijk bent, dat je allemaal direct of indirect onderdeel bent van het ‘verdienend vermogen’. Als directie nemen we daar heel bewust het voortouw in. Met veel interne communicatie, met het delen van de verhalen en de successen, maar ook met het eerlijk delen van de zorgen. We doen ons best om een veilige werkomgeving te creëren waarin elke werknemer kan zeggen wat hij wil.”

Trend 5: digitale innovaties en gamification

“Een van de grootste 2022-uitdagingen voor ons is de verdere digitalisering en digitale innovatie. Van een fysieke plek in hartje Amsterdam naar een veel groter, internationaal speelveld, zoals een virtueel bezoek aan ons museum. Daarom zijn we bijvoorbeeld het Rijkslab gestart, een stand-alone-afdeling die kleine en grote vragen vanuit digitalisering ‘adopteert’. ‘Zou het wat voor ons zijn?’ We pakken vragen op en leggen ze neer bij de verschillende afdelingen, die op hun beurt gaan onderzoeken en testen, ook met mensen van buitenaf. Het Rijksmuseum in Minecraft Education? VR-toepassingen op de zaal? We pakken het op en spelen ermee. Bij elke toepassing of elk idee denken we: wat is het uiteindelijke doel? Definieer dat steeds, bij alles wat je doet.
Wat de toekomst ons brengt, is onzeker. Ons ondernemerschap is dat we altijd meegaan met de behoeften van onze bezoekers. Hoe kunnen we voor hen relevant blijven? Dat is waarom ik het doe, ik ben dagelijks bezig met wat mensen roert en raakt. We overbruggen deze periode en gaan weer door, alles om de gemeenschappelijke investering te borgen.”

Anderen lezen ook