Voorkom dat talent vertrekt: zes valkuilen voor leiders

Wil je je personeel behouden? Lees hoe je volgens Bas Kodden, hoogleraar Leiderschap & Managementontwikkeling bij Nyenrode Business Universiteit, valkuilen in je leiderschap kunt vermijden.

Je leiderschapsstijl is de manier waarop jij je werknemers aanstuurt, steunt en enthousiast maakt om een bepaald doel te bereiken. Professor Kodden vertelt welke zes belangrijke valkuilen je moet vermijden als je geen personeel wilt verliezen.

1: Te veel vrijheid

Geef je medewerkers vrijheid om zelfstandig hun werkzaamheden uit te voeren of beslissingen te nemen. Maar doe dit zorgvuldig, waarschuwt Kodden. “Bij teveel vrijheid is het risico dat medewerkers zich niet gesteund of gezien voelen door hun leidinggevende omdat ze geen feedback krijgen. Eigenlijk negeer je je medewerkers dan terwijl ze wel alle verantwoordelijkheden dragen.”

Kodden noemt deze manier van leidinggeven de ‘laissez faire leiderschapsstijl’. Laissez fair is Frans voor ‘laat maar waaien’. “Het is de belangrijkste oorzaak van burn-outs en pesten op de werkvloer.” Kodden vergelijkt het met een slangenkuil. “Dominante slangen spelen de baas over de zwakkere slangen. Maar als leidinggevenden de dominante slangen niet terugfluiten, ontstaat er een angstcultuur. En voelen de zwakkere slangen zich vaak niet veilig genoeg om voor zichzelf op te komen. Bijvoorbeeld bij grensoverschrijdend gedrag.”

Tip: grijp in als het nodig is

“Doe een stapje terug als leidinggevende. Maar ga niet zover als bij de laissez faire stijl. Grijp in als het nodig is. Bijvoorbeeld als resultaten tegenvallen of bij onverwachte gebeurtenissen, zoals de uitbraak van het coronavirus.” Zelfsturende teams bestaan volgens Kodden niet. “Er is altijd een leidinggevende nodig die uiteindelijk een knoop doorhakt, beslissingen neemt en de veiligheid bewaakt.”

2: Te weinig ruimte bieden

Dominante leiders willen volgens Kodden processen zoveel mogelijk hetzelfde maken. De leidinggevende neemt de beslissingen en controleert de uitgevoerde werkzaamheden. Hierdoor laten ze te weinig ruimte over voor de eigen inzichten en meningen van medewerkers. “Ze commanderen of controleren hun mensen of bemoeien zich teveel met details.“ Met als risico dat werknemers overspannen raken omdat ze te weinig uitdaging ervaren of steun missen voor hun ideeën.

Tip: geef medewerkers eigen verantwoordelijkheden

Volgens onderzoek van recruitmentbureau Hays zijn medewerkers blijer en gezonder als je ze de ruimte geeft om zelfstandig te werken en je vertrouwt op hun kennis en ervaring. Het grootste deel van de ondervraagde medewerkers vindt hun werkgevers zelfs (mede)verantwoordelijk voor hun welzijn en gezondheid. “Geef je medewerkers naast eigen verantwoordelijkheid voor hun werk ook persoonlijke aandacht en waardering voor hun inzet,” adviseert Kodden. “Want dan tonen ze zich vaak loyaal aan jou.”

3: Onvoldoende tijd voor jezelf

Neem je als leidinggevende onvoldoende tijd voor jezelf? Dan kun je volgens Kodden je scherpe blik verliezen. “Als ondernemer begin je meestal vol energie aan je ondernemerschap. Je duikt in elke kans en dendert maar door. Maar als je niet af en toe checkt of je nog op je doel afgaat en of je bepaalde werkzaamheden terecht voorrang geeft, loop je alleen maar gaten dicht. Medewerkers gaan zich zorgen maken over hun toekomst bij je bedrijf en vertrekken. Of erger: je bedrijf gaat snel failliet.”

Tip: bekijk je eigen gedrag

Maak tijd en ruimte om na te denken over je eigen gedrag en keuzes. “Vraag iemand die niets met je onderneming te maken heeft om hulp bij je probleem. Bijvoorbeeld aan ondernemers die vergelijkbare situaties hebben meegemaakt. Vraag hoe zij het toen hebben opgelost.”

Bespaar tijd door werkoverleggen te beperken tot één groepsoverleg per week, adviseert Kodden. Zijn bedrijf groeide in drie jaar naar 25 medewerkers en er kwam een managementlaag bij. Hij besloot toen een-op-een vergaderingen te schrappen. “Naast dat ik tijd bespaarde, was ook iedereen van alles op de hoogte. Ik voorkwam achterkamertjespolitiek en medewerkers leerden van elkaars feedback.”

4: Helpen in plaats van ondersteunen

Professionals kun je volgens Kodden beter niet helpen. “De valkuil is dat je hun taak voor een deel overneemt en je medewerkers steeds meer achterover leunen. Met als gevolg dat ze hun eigen problemen niet meer zelf kunnen oplossen, hun nieuwsgierigheid verliezen of uitdaging missen. Dit kan voor je medewerkers een reden zijn om zich minder betrokken te voelen bij je bedrijf.”

Tip: laat medewerkers zelf problemen oplossen

“Geef je medewerkers de mogelijkheden om problemen zelf op te lossen”, raadt Kodden aan. “Als dat niet werkt, kun je gaan coachen. Maar doe dit niet te snel, want het kan ervoor zorgen dat medewerkers zelf de problemen niet herkennen en aanpakken. Heb je bijvoorbeeld binnen je team van 25 medewerkers drie vacatures? Zorg dan dat die 22 mensen zelf bedenken hoe ze de werkzaamheden van die drie vacatures samen tijdelijk opvangen.”

5: Te veel luisteren naar je medewerkers

Luisteren noemt Kodden de ‘meest overschatte kwaliteit van leidinggevenden’. “Veel ondernemers vinden zichzelf een goede leidinggevende omdat ze goed kunnen luisteren. Maar een leidinggevende die vooral luistert naar de medewerkers, loopt het risico dat die de mening van een ander overneemt. Terwijl die misschien niet klopt met de werkelijkheid. Ga nooit alleen af op wat je hoort tijdens gesprekken.”

Tip: kijk op de werkvloer

Ga eens kijken terwijl je werknemers aan het werk zijn, adviseert Kodden. “Zo krijg je een veel beter beeld van wat ze doen en welke beslissingen ze nemen. Ik ken een ondernemer die in de kantine ontbijt. Naast dat hij de dynamiek tussen zijn werknemers ziet, heeft hij direct contact voor een praatje. Andersom kunnen zijn medewerkers hem ook makkelijk bereiken mochten ze hem nodig hebben.”

6: Eén leiderschapsstijl gebruiken

Er bestaan tientallen leiderschapsstijlen. “En niet één leiderschapsstijl werkt altijd. Situaties verschillen altijd van elkaar en veranderen steeds. Daarom past soms de ene, soms de andere stijl. Pas hoe je leiding geeft ook per persoon aan. Verschillende medewerkers hebben verschillende persoonlijkheden en behoeftes.”

Tip: pas je manier van leidinggeven steeds aan

“Stem je manier van leidinggeven continu af op de situatie en de persoon tegenover je,” adviseert Kodden. Door vier basismanieren van leidinggeven goed onder de knie hebben. “Dit zijn: zelf leiding laten nemen, faciliteren, coachen en dirigeren.”

Bepaal goed wanneer je welke stijl gebruikt. “Laat je medewerkers zelf leiding nemen als de resultaten goed zijn en alles lekker loopt. Help medewerkers met het oplossen van problemen als de resultaten niet geweldig zijn. Als dat niet heeft gewerkt, ga je pas coachen. Tot slot ga je dirigeren als iemand niet presteert en de winst onder druk staat. Geef duidelijke opdrachten en maak afspraken over de deadline en het resultaat. Verbeteren de financiële resultaten niet? Neem dan (wel) afscheid van je medewerker.”