Ondernemer positief ondanks opeenstapeling problemen

Josette Dijkhuizen, bijzonder hoogleraar Duurzame Inzetbaarheid van Ondernemerschap aan Tilburg University: “Ondernemers zijn rasoptimisten en zelfs in deze onzekere tijden met heel veel uitdagingen scoren ze relatief hoog op welbevinden. Vorig jaar zaten we nog midden in de coronapandemie met veel beperkingen, hetgeen waarschijnlijk het lagere cijfer verklaart.”

Individuele verschillen

De gemiddeldes doen natuurlijk geen recht aan de tevredenheid van individuele ondernemers. Vier op de tien ondernemers geven aan onveranderd door te gaan en één op de zeven geeft aan te groeien. Ondernemers in de zakelijke diensten (7,5), ICT & media (7,4) en logistiek (7,4) geven de hoogste rapportcijfers. Eén op de acht ondernemers geeft echter een onvoldoende aan de huidige bedrijfssituatie. Zij ervaren vaak veel onzekerheid wanneer zij naar de toekomst kijken. 7% van de bedrijven is op dit moment aan het overleven. Ondernemers uit de cultuur, sport en recreatie (6,9) en horeca (7,1) geven gemiddeld het laagste cijfer aan hun welbevinden. Slechts de helft van de horecaondernemers voelt zich in controle over het eigen bedrijf.

Carolien Babonnick , een van de onderzoekers van KVK die de reacties van ondernemers analyseerde, ziet een vorm van opofferingsgezindheid bij ondernemers die het zwaar hebben: “We hebben ondernemers gesproken die inmiddels hun spaarpot hebben omgekeerd, een vrije dag hebben ingeleverd en soms ook ergens in loondienst erbij werken. Toch geven zij hun onderneming vaak nog steeds een voldoende. De vraag is natuurlijk of die persoonlijke beoordeling recht doet aan de situatie.”

Marktontwikkelingen

Vooral hoge energieprijzen, hoge inkoopprijzen en onzekerheid rondom corona raken ondernemers. Dat leidt in toenemende mate tot problemen. De hoge energie- en brandstofprijzen hebben de meeste impact. Vier op de tien ondernemers hebben hier mee te maken en voor één op de zeven geeft dit grote problemen. Ook de hogere inkoopprijzen voor materialen en de onzekerheid omtrent corona zijn ontwikkelingen die relatief vaak spelen en problemen geven. De helft van de ondernemers heeft te maken met minimaal twee ontwikkelingen die hun bedrijf of de bedrijfsvoering nadelig beïnvloeden. Voor een kwart van de bedrijven leiden de ontwikkelingen tot grote problemen. Vooral ondernemers in de horeca en bedrijven met 10 of meer medewerkers worden hierdoor geraakt.

Ook de onderzoekers constateren dat de pijn voor ondernemers niet gelijkmatig is verdeeld: “Bedrijven in de transport die volledig afhankelijk zijn van de brandstofprijzen zien zich gesteld voor heel andere uitdagingen dan de zzp’er in de ICT, die hooguit per maand iets meer moet afrekenen om zijn servers te hosten. We zien ook dat ondernemers de geldigheidsduur van offertes verkorten. Prijzen zijn beperkt houdbaar en fluctueren per week.”

Bedreiging voor het businessmodel

Het meest genoemde probleem dat voortkomt uit de recente ontwikkelingen is dat het voor bedrijven steeds moeilijker wordt om aan financiering te komen. Ruim 85 procent van de ondernemers die daarmee te maken heeft ervaart hier problemen mee. Ook logistieke uitdagingen bij leveranciers (83%) en lagere beschikbaarheid van materialen (85%) wordt in veel gevallen aangeduid als serieuze issues binnen het bedrijf zodra men daarmee te maken heeft. Ook de nasleep van corona (80%) en betalingsachterstanden, vaak gerelateerd aan coronasteun en uitgestelde belastingen (73%) speelt bij veel bedrijven mee.

Kansen blijven zien

De belangrijkste toekomstplannen hangen samen met vergroten van inkomsten en verminderen van kosten. De belangrijkste plannen voor de komende zes maanden zijn gericht op het in balans brengen van de inkomsten ten uitgaven, namelijk een prijsverhoging van hun product of dienst (22%), het realiseren van kostenbesparingen (13%) en het opzetten van (marketing)acties om nieuwe klanten te vinden (11%). Deze plannen brengen voor minstens één op de drie ondernemers wel uitdagingen met zich mee. Zij weten niet in hoeverre de prijsverhoging geaccepteerd gaat worden, of het wel gaat lukken om nieuwe klanten te vinden en ze kunnen maar beperkt besparen; dit ligt vaak buiten de eigen invloedssfeer.

Babonnick ziet dat veel ondernemers de afgelopen periode al prijsstijgingen hebben doorgevoerd, anderen zijn huiverig: “Meerdere ondernemers geven in de toelichting aan nu al te maken te hebben met fikse prijsstijgingen van materialen en onderdelen. Er bestaat angst om die gestegen kosten door te berekenen, een deel van de ondernemers kiest er bewust voor om deze hogere kosten niet door te berekenen aan de eindklant. Bijvoorbeeld om zich niet uit de markt te prijzen, vanwege vaste prijsafspraken, of uit solidariteit met klanten. Voor de komende periode zal deze vraag voor meer ondernemers relevant worden en ten koste gaan van de winstgevendheid.”

Zzp versus mkb

Mkb’ers staan er op dit moment gemiddeld iets beter voor dan zzp’ers. Zij zijn vaker aan het groeien en verwachten voor het komend half jaar ook verdere groei in omzet, klanten en medewerkers. Tegelijkertijd wordt juist ook het mkb harder geraakt door huidige ontwikkelingen: stijgende kosten en risico op een afname van de winst. Zij hebben nu al wat vaker dan zzp’ers extra geld nodig om het hoofd boven water te houden

Bedrijven met meerdere mensen in dienst beoordelen de huidige situatie positiever dan zzp’ers (zzp: 7,1; bedrijven 10+ personen: 7,4). Zij zijn vaker aan het groeien op dit moment en verwachten voor het komende half jaar ook vaker een verdere groei in omzet, klanten en medewerkers. Maar omdat de kosten ook stijgen, verwachten zij vaker dan zzp’ers een afname van de winst. Zij hebben nu al wat vaker extra geld nodig om het hoofd boven water te houden. Volgens de onderzoekers is dat ook logisch: “Voor mkb’ers met personeel in dienst ligt het voor de hand dat zij met meerdere negatieve factoren te maken hebben dan zzp’ers. Naast energieprijzen, inkoopprijzen en een lagere beschikbaarheid van producten en materialen worden zij ook geraakt door ontwikkelingen op de arbeidsmarkt zoals personeelstekorten en stijging van lonen.”

Mkb’ers zijn doorgaans beter in het doorberekenen van kosten aan hun klanten dan zzp’ers. Van de mkb’ers treft 63% de komende periode al maatregelen in verband met de prijsstijgingen. Van de zzp’ers was dat slechts 44%.

Omgaan met tegenslag

“Er zijn verschillende manieren waarop ondernemers omgaan met (on)verwachte gebeurtenissen, We zagen dat ook tijdens de coronapandemie. De ene ondernemer ging de uitdaging aan en schakelde bijvoorbeeld direct over op onlinetrainingen of het maken van maaltijdboxen om op te halen of te bezorgen. De andere ondernemer wil de situatie vermijden en steekt de kop in het zand of gaat hele andere dingen doen om de situatie te ontlopen.”, aldus Dijkhuizen. “Ook nu zijn er ondernemers die vermijdingsgedrag laten zien, die vooral heel druk zijn met van alles en hopen dat het wel overwaait. Dat is ijdele hoop, want een aantal van de huidige uitdagingen zullen niet op korte termijn opgelost zijn. Ondernemers moeten nu hun kracht inzetten om de strategie te herzien, nieuwe samenwerkingspartners te vinden voor bijvoorbeeld kostenreductie door gezamenlijke inkoop van materialen, innovatieve oplossingen in te voeren of nieuwe markten te ontdekken. Het vraagt alle denkkracht, creativiteit en actie van ondernemers en hun medewerkers om de uitdagingen aan te pakken en hopelijk om te buigen naar nieuwe mogelijkheden. Dat is zeker niet eenvoudig, maar niks doen is geen optie”.

KVK Adviesteam

Het KVK adviesteam heeft dagelijks contact met ondernemers die worstelen met de veranderende ontwikkelingen. Ondernemers vragen zich af hoe ze prijsstijgingen kunnen doorberekenen, worstelen met het terugbetalen van uitgestelde belastingen en vragen zich af of hun businessmodel nog wel passend is. Deze ondernemers biedt het KVK Adviesteam een luisterend oor, advies op maat en doorverwijzing waar nodig.

Onderzoeksverantwoording

Het onderzoek werd uitgevoerd onder ruim 1500 ondernemers. De resultaten zijn gewogen naar het aantal werkzame personen, zodat deze steekproef een goede afspiegeling vormt van het Nederlandse bedrijfsleven met 1 tot 250 werkzame personen. Dat betekent dat, net als in de ondernemerspopulatie van Nederland, bijna driekwart bestaat uit zzp’ers, de overige bedrijven heeft twee of meer werknemers.

Download KVK onderzoek Ondernemen 2022