Groei ondernemingen zet gestaag door, cultuursector in de lift

Starters

Het aantal starters groeide met 12,6 procent van 67.359 in het eerste kwartaal van 2022 naar 75.825 in het eerste kwartaal van 2023 waarbij de sectoren Horeca (29,0%), Detailhandel (25,5%), Zakelijke diensten (21,9%) en Cultuur, sport en recreatie (20,6%) de grootste groei laten zien. In de sector Financiële instellingen (-18,3%) en Groothandel (-10,5%) en Land- en tuinbouw (-1,5%) nam het aantal starters het sterkst af. De grootste groei als het gaat om het aantal starters zien we terug in Flevoland (20,3%), Limburg (20,2%) en Groningen (19,1%). De kleinste groei zien we in Overijssel (8,3%).

Stoppers

In het eerste kwartaal van 2023 stopten 46.205 ondernemers met hun bedrijf tegenover 40.114 in het eerste kwartaal van 2022. Dat zijn er ruim 6.000 meer dan het jaar ervoor wat gelijk staat aan een toename van 15 procent. De grootste toename van het aantal stoppers zagen we in de sector Gezondheid (33 procent) gevolgd door de sector Land- en tuinbouw (29 procent) en Bouw (29 procent). In geen enkele sector nam het aantal stoppers af. Regio’s waar we de grootste groei van het aantal stoppers zien zijn Overijssel (23%), Friesland (19%) en Noord-Brabant (17%). In Zeeland is de groei van het aantal stoppers met 1 procent het kleinst.

Faillissementen

In het eerste kwartaal van 2023 gingen 641 bedrijven failliet tegenover 409 in het eerste kwartaal van 2022, een toename van 57 procent. In de sectoren Industrie, Horeca, Logistiek, Persoonlijke dienstverlening en Detailhandel verdubbelde het aantal faillissementen ten opzichte van het eerste kwartaal van 2022.

Joris Knoben, hoogleraar Strategie en Ondernemerschap aan de Tilburg School of Economics and Management: “Het is opvallend dat het aantal ondernemers maar blijft stijgen. Gedurende de hele corona-periode is het aantal bedrijven alleen maar gestegen. Ook de energiecrisis en de hoge inflatie van het laatste jaar hebben deze stijging niet doen afvlakken, laat staan omkeren. Het laat zien dat het ondernemerschap voor een steeds grotere groep mensen een aantrekkelijke optie is. Kanttekening hierbij is wel dat deze stijging voor het overgrote deel komt door groei in het aantal (parttime) zzp’ers. In vrijwel alle sectoren, van zorg tot bouw, is deze groep sterk in omvang toegenomen.”

Coronapandemie

De in de coronapandemie hardst getroffen sectoren te weten Horeca, Cultuur, sport en recreatie en Detailhandel zijn ook -wellicht niet toevallig- de sectoren die de grootste groei laten zien in het aantal starters. In het eerste kwartaal van 2023 startten in de sector Cultuur, sport en recreatie 6,4 procent meer ondernemers dan in het eerste kwartaal van 2022. Voor de sectoren Horeca en Detailhandel valt op dat deze niet alleen de hoogste aantallen starters laten zien, maar ook de in de top zitten bij het aantal faillissementen.

Cultuursector

Binnen de sector Cultuur, sport en recreatie zien we vooral groeiende aantallen starters onder de deelsector ‘Beoefening van podiumkunst’ en de deelsector ‘Dienstverlening voor uitvoerende kunst’. In deze deelsectoren steeg tijdens de eerste drie maanden van 2023 het aantal starters met respectievelijk 62 en 71 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van 2022.

Als we kijken naar de groei van het aantal ondernemers in de sector Cultuur, sport en recreatie en waar zich die voordoet dan zetten we dat af tegen het aantal bestaande bedrijven in diezelfde sector. Dan zien we dat de toename het grootst is in Groningen met 29 starters per 1.000 gevestigde bedrijven, gevolgd door Friesland, Flevoland, Zeeland en Utrecht met 24 starters per 1.000 gevestigde bedrijven. In Drenthe en Noord-Holland was de relatieve groei het kleinst. Zetten we het aantal starters in de sector Cultuur, sport en recreatie af tegen het aantal inwoners per provincie dan zien we de grootste toename in Noord-Holland met 26 starters per 100.000 inwoners, op afstand gevolgd door Utrecht (21) en Groningen (20). In Drenthe (9) en Zeeland (10) was het aantal starters in de sector Cultuur per 100.000 inwoners relatief het kleinst.

Knoben: “De groei van het aantal ondernemers in deze sectoren is te verklaren uit het feit dat dit de sectoren zijn die na de corona-periode terugkeren naar ‘normaal’. Het publiek weet de sport, cultuur en recreatie weer te vinden en dus liggen daar weer kansen voor ondernemers. Veel van deze ondernemers hebben tijdens de corona-periode andere werkzaamheden gezocht en keren nu weer terug naar de sector waar hun hart ligt. De terugkeer naar ‘normaal’ voor sport, cultuur en recreatie heeft ook effecten op andere sectoren, zoals de catering voor evenementen, waar we ook een sterkte toename zien in het aantal starters. De trend in het bedrijvenlandschap laat het laatste kwartaal dus een beweging ‘terug naar het oude normaal’ zien.”

Terug naar normaal

Ook Gé Gijsen, ondernemersadviseur bij KVK herkent de ‘terug naar het oude normaal’ als het gaat om de vragen die gesteld worden vanuit de sector: “De beperkingen die de Corona-pandemie met zich meebrachten zorgden ook in de sector Cultuur, sport en recreatie voor veel vragen aan ons en slapeloze nachten bij ondernemers. Bijvoorbeeld als het ging om het verkrijgen van TVL en de praktische invulling van de maatregelen. Onze indruk bij het Adviesteam is dat ondernemers in de cultuursector buitengewoon flexibel en doortastend zijn gebleken. Naast een groep die hun vak tijdelijk inruilden voor een bestaan in loondienst zagen we ook veel ondernemers die creatief met de situatie omgingen en als zelfstandige tijdelijk andere werkzaamheden gingen doen. Ik herinner me een geluidsman die vloeren ging leggen en een drummer die maanden zijn brood heeft verdiend als personal trainer in de buitenlucht. Inmiddels zien we dat de aard van de vragen weer meer lijkt op die van voor de Coronaperiode. Vragen gaan weer over het verkrijgen van vergunningen voor evenementen, hoe en waar je gekwalificeerd personeel kunt vinden en hoe je, in bepaalde situaties, het beste je administratieve processen inricht.”

Het eerste kwartaal van 2022 ontving KVK ongeveer 415 unieke vragen van bestaande bedrijven uit deze sector, het eerste kwartaal van 2023 waren dat er ruim 350.

Verantwoording

Sinds het begin van de coronaperiode rapporteerde KVK maandelijks over aantallen starters, stoppers en faillissementen: Een weergave van ontwikkelingen in de afgelopen maand afgezet tegen diezelfde ontwikkeling 12 maanden eerder. Nu de tijd van gehele of gedeeltelijke lock downs voorbij lijkt gaan we terug naar een rapportage per kwartaal. Met ingang van 2023 zullen we de cijfermatige ontwikkeling illustreren met inzichten elders binnen en buiten de organisatie, zoals de input van ondernemersadviseurs, de uitkomsten van onderzoek onder ons vaste ondernemerspanel, de tendensen die persvragen laten zien én de duiding zoals we die al enige tijd betrekken bij (bijzonder) hoogleraren Josette Dijkhuizen, Joris Knoben en Erik Stam.

Lees het rapport Bedrijvendynamiek Q1 2023.