Handelsverdrag: soepel zakendoen maar ook meer concurrentie

Monique Ansink is eigenaar van Jumbo Spanbandfabrikant. Het bedrijf heeft een productielocatie in Hoorn. En sinds 2010 ook in Vietnam. Dichtbij de evenaar. Daar leveren rubberbomen de grondstoffen voor bijvoorbeeld de snelbinders van Jumbo Cargo Products.

Ansink levert in 26 landen over de hele wereld. Voor de import in de EU betaalt Jumbo sinds ruim een jaar geen invoerrechten meer. Dit heeft alles te maken met het handelsverdrag tussen de EU en Vietnam, dat er is sinds 2020.

Handel laten groeien

Met een handelsverdrag willen twee of meer landen de handel met elkaar laten groeien. Afspraken in een verdrag maken deze onderlinge handel makkelijker. Eenvoudig importeren en exporteren moet voordeel opleveren. Bijvoorbeeld een hogere productie, meer banen, welvaart en sociale ontwikkeling. Met een handelsverdrag verminderen ingewikkelde documenten en invoerrechten.

Handelsverdragen zorgen voor een vrijer verkeer van goederen en diensten. Ze worden daarom ook vrijhandelsverdragen of ‘free trade agreements’ genoemd. De EU onderhandelt namens Nederland over handelsverdragen met andere landen.

Minder invoerrechten

Het grote voordeel van het handelsverdrag met Vietnam vindt Ansink de daling van invoerrechten. “In veel gevallen geldt zelfs het nultarief.” Met een oorsprongsbewijs laat Jumbo zien dat de producten gemaakt zijn in Vietnam. Op basis van afspraken in het handelsverdrag kun je zulke producten in veel gevallen importeren in de EU zonder invoerrechten te betalen .

“Eerder betaalde je bij invoer zo’n vijf tot zes procent aan invoerrechten, nu vaak nul. Ik hoop dat Vietnam als productieland iets meer in beeld komt. Bijvoorbeeld ten opzichte van China. Dan worden de gelden wat beter verdeeld. Er wonen in Vietnam meer dan 90 miljoen mensen en zij verdienen ook meer welvaart.”

‘Verouderd systeem’

“Waarom betalen we eigenlijk nog invoerrechten?”, vraag Ansink zich af. “Het is ooit ontstaan voor het beschermen van eigen industrie. Maar de wereld is sindsdien zo veranderd. Als ik naar onze eigen producten kijk; rubberbomen groeien niet in Nederland. We hebben geen staalfabrieken meer die de ratels maken welke wij gebruiken. Dat is allemaal verdwenen uit Europa. Wij moeten het wel internationaal kopen."

"Niemand denkt nog na over het nut van invoerrechten. Het systeem wordt zonder nadenken in stand gehouden. Ik kan me nog voorstellen dat een land invoerrechten heft op producten die je liever niet hebt. Ballonnen bijvoorbeeld, omdat al die plastics schadelijk zijn voor het milieu. Hef daar dan twintig procent op als een ondernemer ze importeert.”

Afspraken

Voor ondernemers is het invoerrecht misschien het belangrijkste onderwerp. Toch leggen landen in een handelsverdrag meer afspraken vast. Over producteisen bijvoorbeeld. Zodat alle partijen weten wat de standaard is voor producten die zij aan elkaar leveren. Ook staan in een handelsverdrag afspraken over andere onderwerpen, zoals:

• kappen van hout
• verbod op kinderarbeid
• verbod op gebruik van bepaalde chemicaliën
• testen en certificeren van medische apparaten
• financieren van een project in een partnerland
• beschermen van streekproducten, zoals Goudse kaas en champagne
• gelijk behandelen van elkaars bedrijven

In het handelsverdrag met Vietnam staan afspraken over maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). “Zelf zijn wij daar al eerder mee gestart”, vertelt Ansink. “Omdat onze medewerkers in Vietnam net zo goed onze collega’s zijn. Zij hebben ook recht op een goed salaris en een fijne werkplek.” Ansink is dan ook blij dat dit nu de aandacht heeft. “De handhaving is er nog niet helemaal naar, maar bijvoorbeeld een minimumloon is nu bij wet geregeld.”

Voordelen

Handelsverdragen hebben voordelen. Voor de economie van landen, en ook voor overheden en ondernemers:

• De handel tussen deelnemende landen groeit.
• De welvaart in deelnemende landen kan toenemen.
• Een verdrag verlaagt invoerrechten.
• Een verdrag versoepelt quota. Dat zijn de maximaal voorgeschreven hoeveelheden die je van een product mag importeren of exporteren. Zo dalen prijzen en stijgt het productaanbod.
• Aangifte doen bij de douane is eenvoudiger. Dit komt omdat landen elkaars douaneregels erkennen. Importeren en exporteren gaat zo sneller en simpeler.
• In een akkoord erkennen landen elkaars testen voor veiligheid en normering. Bij invoer hoeft een product niet opnieuw getest te worden, omdat al vaststaat dat bijvoorbeeld elektronica, voedsel, geneesmiddelen en onderdelen van machines en vervoersmiddelen aan alle criteria voldoen.
• Via een handelsakkoord krijgen mensen toestemming om te werken in het andere land. Met het erkennen van elkaars diploma’s kunnen dienstverleners en ambachtslieden eenvoudiger aan de slag.

Nadelen

Handelsverdragen hebben ook nadelen.

• Door lagere invoerrechten kan de buitenlandse concurrentie toenemen. Want een handelsverdrag maakt het voor buitenlandse ondernemers ook makkelijker om producten in Nederland te verkopen.
• In sommige bedrijfstakken zie je verlies van banen wanneer de buitenlandse concurrentie toeneemt.
• De normen voor bijvoorbeeld producteisen, voedselveiligheid en privacy kunnen verschillen tussen verdragslanden. Dit speelt bijvoorbeeld wanneer bij de teelt of een productieproces in een ander land chemicaliën worden gebruikt die in de EU verboden zijn. Deze producten mogen in de EU niet op de markt komen. Ook komt het voor dat de eisen voor voedselveiligheid in de EU strenger zijn dan in het verdragsland. EU-onderhandelaars controleren dan of alle afspraken in een handelsverdrag binnen de EU-normen blijven.

Monique Ansink ziet een ander nadeel van handelsverdragen: uitsluiting. Tien jaar lang werkte ze vanuit Vietnam zónder verdrag. “Een handelsverdrag op zich is heel mooi. Maar waar twee of meer landen gaan samenwerken, worden andere landen uitgesloten. Dat heeft natuurlijk gevolgen. Wat mij betreft sluiten we met de hele wereld verdragen.”

Zo werkt een handelsverdrag

De Europese Commissie (EC) onderhandelt namens de EU met andere landen. De EU sluit de handelsverdragen af. De onderhandeling gaat in stappen. Daarbij zijn verschillende belanghebbenden betrokken. Vaak duurt het jaren voordat een handelsverdrag helemaal af is.

Invloed

In je eentje heb je als ondernemer weinig invloed op de inhoud van een handelsverdrag. Samen met vakgenoten kun je verder komen. Via een brancheorganisatie kun je bijvoorbeeld je wensen doorgeven aan het ministerie van Buitenlandse Zaken in het Breed Handelsberaad. Het ministerie bespreekt dit verder met de onderhandelaars in Brussel.

Onderhandelingen

De EU sloot de afgelopen jaren handelsverdragen af met Nieuw-Zeeland (2024), het VK (2021), Vietnam (2020), Japan (2019), Singapore (2019) en Canada (in voorlopige werking getreden in 2017). Er lopen onderhandelingen met Australië en Mercosur (Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay).

De Handels- en samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en het VK werd heel snel afgesloten. Binnen anderhalf jaar was deze in werking. Brexit kwam eraan en dat zorgde voor tijdsdruk.

China uitgesloten

Uitsluiting is een risico van handelsverdragen. Journalist en politicoloog Ko Colijn schreef er in 2014, in dienst van het Clingendael Instituut, een column over. Het TTIP-verdrag dat er uiteindelijk nooit kwam leek toen nog een kwestie van tijd. Colijn stipte aan dat China zich gepasseerd zou voelen met het TTIP-verdrag. Dat leek volgens ‘de oude westerse spelregels’ tot stand te komen tussen Amerika en Europa. 

‘Een trans-Atlantisch TTIP-onderonsje zou ook nog ten koste van ons gaan, klagen landen als China. Want waar de EU en de VS waarschijnlijk mikken op ‘mutual recognition’ (elkaars producten ondanks kwaliteitsverschillen toelaten op elkaars thuismarkt), zullen producten uit derde landen aan dubbele standaarden moeten voldoen. Afgezien daarvan is het de vraag of het politiek handig is om een grootmacht als China bij voorbaat van een deal uit te sluiten. Aangezien de VS ook een Trans Pacific Partnership willen afsluiten (met Japan en Zuid-Korea, maar zonder China), gaat Beijing zich omsingeld en gediscrimineerd voelen.’