Wat gebeurt er met mijn pensioen als mijn leven verandert?

Levensgebeurtenissen zijn belangrijke veranderingen in je privéleven of inkomen. Het zijn momenten waarop je financiële behoeften veranderen. Bijvoorbeeld als je een huis koopt of gaat trouwen. Ook scheiden, een faillissement, overlijden of arbeidsongeschiktheid zijn levensgebeurtenissen en hebben invloed op je pensioenopbouw als ondernemer.

1. Trouwen of een geregistreerd partnerschap aangaan

Ga je een geregistreerd partnerschap aan of trouwen? Dan kun je kiezen of je dat in beperkte gemeenschap van goederen doet of op huwelijkse voorwaarden. Regel je niets, dan geldt automatisch de beperkte gemeenschap van goederen.

Beperkte gemeenschap van goederen

Sinds 1 januari 2018 is de beperkte gemeenschap van goederen de standaard. Bezittingen en schulden die die voor het huwelijk of geregistreerd partnerschap van jou waren, blijven van jou. De helft van je pensioenopbouw tijdens huwelijk of geregistreerd partnerschap is van je partner. Andersom is de helft van de pensioenopbouw van je partner van jou.

Ben je voor 2018 getrouwd? Dan gold standaard een algehele gemeenschap van goederen. Bestaande en toekomstige bezittingen zijn van jou en je partner. Ook hier is de helft van je pensioenopbouw tijdens huwelijk of geregistreerd partnerschap van je partner en andersom.

Huwelijkse voorwaarden

Je kunt van te voren afspraken maken over je vermogen en bezittingen en op huwelijkse voorwaarden trouwen of een partnerschap aangaan op partnerschapsvoorwaarden. Ook over de pensioenverdeling kun je vooraf afspraken maken. Je kunt bijvoorbeeld een verdeling afspreken van 70%-30% of 60%-40%.

Ben je in (beperkte) gemeenschap van goederen getrouwd en wil je dit omzetten naar huwelijkse voorwaarden? Dat kun je in de meeste gevallen nog aanpassen. Daarvoor ga je naar een notaris.

2. Scheiden

Scheiden betekent niet alleen dat jij en je partner uit elkaar gaan. Ook moeten jullie je bezittingen verdelen. Dit geldt ook voor jullie persoonlijke of gezamenlijke pensioen.

Ben je in (beperkte) gemeenschap van goederen getrouwd? Dan is bij een scheiding de helft van de opgebouwde pensioenrechten die je tijdens jullie huwelijk hebt opgebouwd voor je partner. Dat geldt ook andersom. Dit staat in de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding. Is je huwelijk of geregistreerd partnerschap op of na 1 januari 2018 gesloten? Dan vallen de bezittingen en schulden die je daarvoor al had buiten de wettelijke gemeenschap van goederen.

Ben je op huwelijkse voorwaarden getrouwd? Zonder andere afspraken over de verdeling van het pensioen geldt ook hier de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding. Heb je vooraf wel afspraken gemaakt over de verdeling van jullie pensioen? Dan gelden deze boven de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding.

3. Ondernemer worden

Wil je een bedrijf starten? Dan moet je zelf voor je pensioenopbouw zorgen, tenzij jouw bedrijfstak een verplicht pensioenfonds heeft. Heb je in loondienst al pensioen opgebouwd? Dit blijft staan. In een aantal gevallen kun je bij je  pensioenfonds nog tien jaar met fiscaal voordeel pensioen op blijven bouwen. Ben je ondernemer en bouw je nog geen pensioen op? Bekijk welke soorten pensioenvoorzieningen er zijn. Schakel eventueel een financieel adviseur in.

Tijdelijk toegang tot pensioenfondsen

Het Nederlandse pensioenstelsel bestaat uit drie pijlers: de volksverzekering AOW, de pensioenopbouw via de werkgever bij een pensioenfonds, en het pensioen opbouwen in eigen beheer met bijvoorbeeld sparen of een lijfrente. Veel zelfstandigen bouwen nu alleen AOW op. De overheid wil dat ook ondernemers een pensioen in de tweede pijler kunnen opbouwen. Daarom start de overheid een experiment van vijf jaar. In die periode kunnen zelfstandigen deelnemen aan pensioenfondsen. Dit staat in het Ontwerpbesluit experimenten pensioenregeling zelfstandigen en hangt samen met het nieuwe pensioenakkoord. Het is nog niet bekend wanneer het experiment start.

4. Ziek of arbeidsongeschikt worden

Arbeidsongeschikt worden kan iedereen overkomen. Als ondernemer krijg je niet doorbetaald omdat je niet onder de werknemersverzekering valt. Een financiële buffer of arbeidsongeschiktheidsverzekering kan dit voor een gedeelte opvangen, maar lang niet iedere ondernemer heeft zo’n verzekering (Bron: CBS).

Je kunt bij arbeidsongeschiktheid je opgebouwde pensioen gebruiken om van te leven. Dit kan alleen als dat in de voorwaarden van je pensioenvoorziening staat. Dit kan altijd als je zelf pensioen opzij zet op een normale bankrekening. Of je kunt je lijfrente afkopen. Je gebruikt je pensioen om van te leven zolang je niet kunt werken. Het gebruikte bedrag vul je als dat kan later weer aan.

5. Overlijden

Hoe laat jij je nabestaanden financieel achter als je overlijdt? Je nabestaanden kunnen recht hebben op een uitkering, pensioen of het geld van een overlijdensrisicoverzekering. Dit zijn de opties.

• Nabestaandenpensioen. Kom je als zelfstandige te overlijden, dan heeft je partner meestal recht op een nabestaandenpensioen of partnerpensioen. Je partner krijgt dan een deel van je pensioenrechten. Bekijk hoeveel pensioen je hebt opgebouwd op Mijnpensioenoverzicht.nl en op nibud.nl en controleer hoe hoog je nabestaandenpensioen is.
• Extra nabestaandenpensioen. Bedenk of je een extra nabestaandenpensioen wilt regelen. Daarmee hebben je nabestaanden voldoende inkomen om van te leven en kunnen ze bijvoorbeeld in het eigen huis blijven wonen.
• Overlijdensrisicoverzekering. Je kunt ook een overlijdensrisicoverzekering afsluiten. Deze keert geld uit bij overlijden van de verzekerde. Je nabestaanden houden dan voldoende inkomen over. Ze ontvangen een uitkering over een bepaalde periode.
• Algemene nabestaandenwet. Voor je nabestaanden kan de Algemene nabestaandenwet (ANW) gelden. Hiermee kunnen weduwen en weduwnaars met kinderen tot 18 jaar aanspraak maken op een uitkering voor een basisinkomen. Dit kan ook als je arbeidsongeschikt bent en je partner verliest. De hoogte van deze uitkering is maximaal 70% van het nettominimumloon. Je moet wel aan de voorwaarden voldoen.
• FOR. Heb je een fiscale oudedagsreserve (FOR) opgebouwd? Als je overlijdt moet je de FOR fiscaal afrekenen met de Belastingdienst. De reserve wordt opgeheven en opgeteld bij de belastbare winst van de onderneming. Als je bedrijfspartner de onderneming voortzet hoeft dit niet. De bedrijfspartner moet daarvoor een verzoek indienen bij de aangifte.

6. Faillissement

Als de rechtbank je failliet verklaart, probeert een curator je schulden af te lossen met het geld en de goederen uit je bedrijf. Dit zijn bijvoorbeeld je bedrijfspand, bedrijfswagen, je inkomsten uit omzet, activa en voorraad. En daarnaast met de verkoop van je bezittingen. Of de curator het opgebouwde pensioengeld mag gebruiken voor het aflossen van je schulden, hangt af van je rechtsvorm en van de gekozen pensioenvorm.

Eenmanszaak of vof

Als je eenmanszaak of vof failliet gaat, ben je meestal ook privé failliet. Je bedrijfsvermogen en privévermogen zijn niet gescheiden. Dus ook het opgebouwde pensioenbedrag is voor de schuldeisers. Wanneer je met pensioen gaat, heb je wel recht op AOW.

Bv

Onderneem je in een besloten vennootschap (bv)? Dan gaat de bv failliet, jij als bestuurder niet. Behalve als er sprake is van wanbestuur. Je hebt daarom als ondernemer met een bv een betere kans om je pensioen te behouden bij een faillissement.

Lijfrenterekening of lijfrenteverzekering

Bij een faillissement kan een schuldeiser geen beslag leggen op bancaire lijfrenten of lijfrenteverzekeringen. Hier zijn wel voorwaarden aan verbonden. Een erkend financieel adviseur kan je hier meer over vertellen. Op uitkeringen is wel beslag mogelijk.

7. Gedwongen stoppen met ondernemen

Als je moet stoppen met ondernemen, heeft dit ook gevolgen voor je pensioenopbouw. Het hangt er van af of je met schulden of zonder schulden stopt.

Stop je zonder schulden? Kijk dan wat je financieel overhoudt na het sluiten van je onderneming. Onderzoek of je door kunt gaan met pensioen opbouwen.

Stop je met schulden? Bij een eenmanszaak en vof ben je privé aansprakelijk. Dan kunnen schuldeisers beslag leggen op je pensioen of uitkering. Onderneem je in een bv? Dan kan beslaglegging niet. Als je in de bijstand komt hoef je als zzp'er je pensioenspaarpot niet meer op te maken. Een erkend financieel adviseur kan je hier meer over vertellen.

Kijk als je je schulden niet meer kunt betalen ook of je een vrijwillige schuldenregeling of een wettelijk traject Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) kunt volgen. Dit kan voor ondernemers met een eenmanszak of een vof. En via de Wet Homologatie Onderhands Akkoord (WHOA) kunnen bedrijven een doorstart maken of gecontroleerd stoppen. Arbeidsvoorwaarden van je personeel mogen niet veranderen. Niet-betaalde pensioenpremies mag je niet meenemen in het WHOA akkoord.

Heb je een fiscale oudedagsreserve (FOR) opgebouwd? Bij het stoppen van je onderneming valt de FOR vrij. De waarde is belast in de inkomstenbelasting.