Blockchain: de voor- en nadelen

Als managementconsultant bij IT-bedrijf Macaw helpt Matthijs Emsbroek bedrijven te innoveren en digitaliseren. "Blockchain maakt het meeste verschil in processen waar een zogenoemde waardetransactie plaatsvindt,” zegt Emsbroek. “Dat kan een transactie in geld zijn, maar ook in goederen of diensten. Bij zulke transacties is er altijd een risico op fouten of fraude. Met blockchain zijn risico’s inzichtelijk en kun je ze voorkomen."

Wat is blockchain?

Een blockchain (in het Nederlands: blokketen) is een systeem waarin gegevens worden opgeslagen in verschillende blokken. In tegenstelling tot andere systemen, wordt de blockchain-database niet beheerd door één centrale partij, maar door alle betrokken partijen in de keten. Elke gebruiker die onderdeel is van de keten, plaatst een stukje informatie op een block. Dat kan bijvoorbeeld een lijst met transacties zijn, of een verzameling belangrijke documenten zoals contracten of eigendomsbewijzen. Op die manier is duidelijk wie voor welk onderdeel in de keten verantwoordelijk is. Wanneer er iets fout gaat in de keten, bijvoorbeeld tijdens een leverings- of productieproces, zie je direct hoe je deze fout de volgende keer kunt voorkomen.

Voordelen van blockchain

Voor bedrijven met een complexe leverings- of productieketen heeft blockchain een aantal voordelen:

Risico’s verkleinen

Lever je designproducten en wil je de echtheid van een product controleren? Laat alle betrokken partijen in het productieproces dan een block invullen. Vraag elke partij om een bewijs van hun werk, bijvoorbeeld in de vorm van een digitaal certificaat of bewijs van herkomst van het product. Door dit vast te leggen in de blockchaindatabase, verklein je het risico op namaak of vervalsing.

Fouten ontdekken

Blockchain maakt het makkelijker om fouten in de keten te ontdekken, omdat elke stap in het proces is vastgelegd in een blok. Emsbroek neemt de keten van statiegeldkratten als voorbeeld: bedrijf A produceert statiegeldkratten. Bedrijf B vervoert de kratten naar bedrijf C. Bedrijf C gebruikt de kratten om flessen frisdrank in op te slaan. Stel dat een aantal kratten tijdens het vervoer van de vrachtwagen valt. Dan komt bedrijf C hier pas bij het vullen van de kratten achter. Bedrijf C heeft aan het eind van de keten dan twee problemen: ze hebben geld betaald voor kratten die niet zijn geleverd én ze hebben nu flessen frisdrank over die ze niet op kunnen slaan.

Met blockchain verloopt dit proces heel anders. Bij de productie van de kratten geeft bedrijf A elke krat een digitaal kenmerk, zoals een QR-code. Hiermee wordt elke krat digitaal vastgelegd in de blockchaindatabase waar bedrijf A, B en C alle drie toegang toe hebben. Bovendien krijgt elke krat een sensor die verbinding met internet maakt. Die sensor geeft de locatie van elk krat door aan de database.

Als er een krat van de vrachtwagen valt, geeft de database dit aan. Wat er dan gebeurt, hangt af van hoe het systeem is ingericht. Zo kunnen de kratten automatisch in rekening worden gebracht bij bijvoorbeeld de transporteur of de leverancier, zodat bedrijf C niet betaalt voor de ontbrekende kratten. Of er gaat een melding naar het productiesysteem van bedrijf C dat er minder flessen frisdrank geproduceerd moeten worden.

Het grootste voordeel is hier dat blockchain het hele proces inzichtelijk maakt voor alle partijen en eventuele fouten direct doorgeeft. Dit bespaart tijd en kosten.

Nadelen van blockchain

Blockchain heeft ook nadelen. “Je kunt blockchain pas gebruiken als het complete proces van waardetransacties is uitgewerkt en opgezet,” zegt Emsbroek. “Dat kost tijd en geld.” Houd daarom rekening met het volgende:

De wet staat blockchain niet altijd toe

Controleer eerst of blockchain wettelijk is toegestaan. "Als we starten met blockchain, schakelen we altijd eerst een jurist in,” vertelt Emsbroek. “Want hoe goed een oplossing ook lijkt, als de wet het niet toelaat is al het werk voor niets.” Emsbroek gebruikt het versturen van containers over zee als voorbeeld. “Een goede businesscase, want in havens zijn fouten en fraude een groot probleem. Toch is blockchain hier niet haalbaar, want blockchain is volledig digitaal en de Nederlandse wet vereist een vrachtbrief op papier."

Samenwerking met andere partijen

Alle betrokken partijen in de keten moeten willen meewerken. "Alleen als je bedrijf heel erg groot is, kun je een proces binnen je eigen bedrijf verbeteren met blockchain. Waarschijnlijk moet je dus altijd samenwerken met andere partijen. Als één van de partijen in het voorbeeld met de statiegeldkratten niet meewerkt, is de toegevoegde waarde van blockchain een stuk kleiner."

Tijdrovend proces

Om een proces te verbeteren met blockchain, moet je elke stap in het proces uitwerken. Dit kost veel tijd. “Je moet immers niet alleen inzichtelijk maken hoe het proces nu werkt, maar ook hoe het in de toekomst moet gaan werken.”

Uitgebreid testen voordat je het plan in de praktijk brengt is noodzakelijk. Hierdoor kom je erachter of er gebeurt wat je in het concept verwachtte. Als er iets fout gaat, kun je het nog rechtzetten.

Specialistische kennis

Hoewel je bestaande platforms zoals Ethereum of Blockstream als basis kunt gebruiken, heb je specialistische kennis nodig om aan de slag te gaan. Deze kennis is op dit moment nog schaars. Er is een beperkt aantal programmeurs en bedrijven dat je kan helpen.

Emsbroek concludeert: “Er zijn zeker situaties te bedenken waarin blockchain verschil maakt. Er zijn echter ook behoorlijk veel obstakels om daadwerkelijk aan de slag te gaan. Het hele proces vergt een aanzienlijke investering in tijd en geld. Dat maakt dat blockchain niet voor iedereen de moeite waard is.”